Պատմության տարբեր ժամանակաշրջաններում շատ հայեր ստիպված են եղել լքել իրենց տունը և ցրվել աշխարհով մեկ: Այդ ճակատագիրը, ցավոք, դեռևս շարունակվում է, և նոր ծրագրեր են անհրաժեշտ այդ տարածքներում հայերի նախնիների կյանքի պատկերը և պատմությունը վերականգնելու համար: Այդ ծրագրերում տարբեր մեթոդներ ու մոտեցումներ են կիրառվում:
- «Հուշամատեան» ծրագրի շրջանակներում ժամանակակից տեխնոլոգիաների օգտագործմամբ վերականգնվում են Օսմանյան Թուրքիայում կամ Արևմտյան Հայաստանում ապրող հայերի առօրյա կյանքի մանրամասները:
- Ֆեյսբուքյան մի նախաձեռնություն, օգտագործելով նույն տեխնոլոգիաները, ինչ Հուշամատեանը, փորձում է վերականգնել գարդմանահայերի առօրյա կյանքը:
- Հայկական ծագումնաբանության ընկերությունը, որն այժմ գործում է ֆեյսբուքի սահմաններում, օգնում է վերականգնել ընտանիքների պատմությունը, գտնել ազգակիցներ, բարեկամներ:
- Armenian DNA Project (Հայկական ԴՆԹ ծրագիր). ևս մեկ ֆեյսբուքյան նախաձեռնություն, որը թույլ է տալիս տարբեր մարդկանց կողմից տրամադրված ԴՆԹ նմուշների գենետիկական ուսումնասիրման միջոցով վերականգնել տոհմագծեր և ազգակցական կապեր:
- Ազնվական ընտանիքների ծրագիրը հավաքագրում է իշխանական, մելիքական տոհմերից սերող մարդկանց ԴՆԹ նմուշները և դրանց հիման վրա փորձում վերականգնել ազնվական ընտանիքների գենետիկական պատկերը և տոհմածառերը:
- «Էթնոգենոմիկա» ծրագրի շրջանակներում հավաքագրված նյութը թույլ է տալիս հասկանալ, թե առանձին ընտանիքներ, տոհմագծեր գենետիկական տեսակետից ինչ բնույթ ունեն:
