Անձի խանգարումը երկարատև պաթոլոգիկ վիճակ է, որն ուղեկցում է մարդուն իր կյանքի ընթացքում:
Անձի խանգարումը (նախկինում՝ փսիխոպատիա) կարող է լինել բնածին կամ վաղ տարիքում ձեռք բերված: Ձեռք բերման պատճառները կարող են կապված լինել դաստիարակության, ընտանեկան իրավիճակի, վաղ տարիքի հիվանդություններ և այլն: Անձի խանգարման առաջին նշանները հայտնվում են դեռ դեռահաս տարիքում: Առաջին հերթին հայտնվում են վարքային շեղումները՝ կոպտությունը, կոնֆլիկտայինությունը, անվստահությունը և այլն: Տարիքին զուգընթաց վարքային խանգարումներն էլ ավելի են սրվում, և դրանց ավելանում են անձի ստրուկտուրալ խանգարումներ՝ հարմարվողականության, սոցիալական ադապտացիայի, մտածողության խանգարումներ: Այս ախտանշանները դժվարությամբ են ենթարկվում կոռեկցիայի: Հոգեբույժները տարակարծիք են անձի խանգարումների վերաբերյալ. տարբեր մասնագետների կողմից դրանք համարվում են լիովին նոր խանգարումներ, կամ անհատականության եղած գծերի սրում:
Անձի խանգարումները բաժանվում են երեք մեծ խմբերի: Առաջին խմբին են պատկանում սոցիալական ադապտացիայի վրա ազդող խանգարումները՝ ինքնամփոփ, կասկածամիտ վարքը: Երկրորդ խումբը կազմված է հակասոցիալական, ագռեսիվ վարքի դրդող խանգարումներից: Երրորդ խումբն են կազմում տագնապային, անվստահ, վախային խանգարումները:
Առաջին խմբում առանցքային տեղ է զբաղեցնում անձի շիզոյիդ խանգարումը: Ի տարբերություն ձեռքբերովի բնույթ ու հստակ ընթացք ունեցող շիզոֆրենիային, շիզոյիդ խանգարումը գրեթե նույնն է մնում մարդու կյանքի ողջ ընթացքում: Այս մարդիկ ներփակված ու իներտ են արտաքին կյանքի նկատմամբ, նրանց բնորոշ են արտասովոր հետաքրքրություններն ու զբաղմունքները: Շիզոյիդ անձը չի կարողանում կայուն սոցիալական կապեր հաստատել: Խանգարմանը բնորոշ է մարդու՝ սեփական արտաքին տեսքի նկատմամբ անտարբերությունը: Շիզոյիդ խանգարումից բացի հանդիպում է նաև անձի պարանոյիդ խանգարումը: Պարանոյիդ խանգարումով անձիք իրականության ընկալման խնդիրներ են ունենում՝ հետապնդման, կասկածամտմության զառանցական մտքերի տեսքով:
Անձի ցանկացած խանգարումն ունի երկու հիմնական վիճակ՝ ադապդացվող և դեզադապտացված: Ադապտացված վիճակը հիվանդին թույլ է տալիս որոշակի կայունության հասնել հասարակությունում և սեփական կյանքի կարգավորման գործում: Դեզադապտացված վիճակում հիվանդագին գծերի սրման հետևանքով մարդը կորցնում է այդ ունակութունը:
Շիզոտիպիկ խանգարմանը բնորոշ է յուրահատուկ մտածողությունն ու վարքը, սակայն դրանք զառանցական վիճակներով չեն արտահայտվում: Շիզոտիպիկ խանգարումը շիզոֆրենիայի առաջացման առավել ռիսկ է պարունակում, քան մյուս խանգարումները:
