Play Video

Լուսավորությունը սեփական բանականությունը օգտագործելու  համարձակությունն է:

Եթե պատճառականությունը պետք է մեզ, որպեսզի գիտությունը լինի և եթե պատճառականությունը մեզ փորձի  մեջ տրված չէ, միակ բանը, որ մնում է մեզ ենթադրել, այն է, որ փորձը միակ աղբյուրը չէ, որից մենք ստանում ենք գիտելիք: Հետևաբար բացի զգայություններից մենք ստանում ենք գիտելիքներ նաև այլ տեղից: Եվ ահա այստեղ Կանտը փորձում է միավորել սենսուալիզմը, որը ելնում էր նրանից, որ մեր ամբողջ գիտելիքները ստացվում են փորձից և ռացիոնալիզմը, որը ելնում էր նրանից, որ մեր գիտելիքները ստացվում են բանականությունից:

Զգայությունների մասին մենք մոտավոր պատկերացում ունենք, դրանք զգայական տվյալներն են, որոնք պետք է գան ու մշակվեն, իսկ ի՞նչ են իրենցից ներկայացնում այն գիտելիքները, որ մենք ստանում ենք բանականությունից: Բանականության այդ ստրուկտուրան նա անվանում է տրանսցենդենտալ ապրիորի:Ապրիորի նշանակում է նախորդող, սկզբից եղած: Այսինքն ապրիորին մի բան է մեր բանականության մեջ, որը ավելի շուտ կա, քան թե մեզ հասնող փորձնական տվյալները: Տրանսցենդենտալը այն է, ինչ հնարավոր է դարձնում իմացությունը և ինչ ստեղծում է իմացության առարկան:

Մարդը այնպիսի արարած է, ասում է Կանտը, որ այն ամենը ինչ որ նա դրսում ընկալում է՝ որպես արտաքին աշխարհին վերաբերող բաներ, նա ընկալում է որպես տարածական: Այսինքն տարածությունը այն ձևն է, որի միջոցով մենք մեր ամբողջ ընկալած զգայություններն ամբողջացնում ենք և ընկալում որպես իրեր, որպես բնություն, որպես այս ու այն: Այն ամենը, ինչ վերաբերում է մարդու ներքին աշխարհին, ներքին զգայությանը՝ իր ապրումներին, այն ամենը, ինչ տեղի է ունենում մարդու ներսում, մարդն ընկալում է այնպես, ինչպես եթե դա լիներ ժամանակային: Այսինքն մարդը իր ներսի բովանդակությունը ընկալում է որպես ժամանակային ընթացք, իսկ դրսի բովանդակությունը ընկալում է որպես տարածություն:

Դիտեք նաև՝

Search