Կոսմոսից հետո գալիս է քաոսը, հետևաբար «պոստը» (պոստստրուկտուրալիզմը) պետք է լինի քաոտիկ, քանի որ կառուցվածքից հետո հակակառուցվածքն է գալիս: Պատահական չի, որ Ժիլ Դելյոզը, Յուլյա Կրիստևան իրենց բնավորությամբ էլ ապստամբ էին: Դելյոզը դուրս էր եկել 60-ականների վերջի ֆրանսիական ուսանողական շարժումներից, Կրիստևան հրապուրված էր մաոիստական գաղափարներով, խունվեյբինների հեղափոխությամբ…

Խոսենք մի հակադրության մասին՝ ծառ և րիզոմա (rhizome ֆր. Հիմնարմատ): Ծառն ուղղաձիգ է, խոր արմատններ ունի, իսկ րիզոման հորիզոնական ուղղությամբ է տարածվում, այն մակերեսային է և բազմարմատ (հիշենք սնկարմատը): Ի տարբերություն խճճված ռիզոմայի՝ ծառը դասական բինար համակարգ է, նկատի ունեմ կենսաբանական ծառից օրինակված առասպելաբանական ծառը, որը գործում է աշխարհի մասին պատկերացումներում, խոսքը տիեզերական ծառի մասին է: Վերև – ներքև, այս աշխարհ – այն աշխարհ, մեջտեղի հատվածը՝ մարդկանց աշխարհ, անդրաշխարհի և աստվածների ու թռչունների աշխարհի միջև: Սրա բարդացված կամ պարզեցված տարբերակները հանդիպում ենք գրեթե բոլոր ժողովուրդների մոտ: Այն ժողովուրդների մոտ, որ թվում է՝ չկա, հետազոտողը կարող է գտնել լրիվ անսպասելի մի տեղում: Սիբիրյան շամանական և ընդհանրապես շամանական համակարգերում այդ ծառը շրջված է, և շամանը, այդ ծառը բարձրանալով, գնում է դեպի արմատները: Նման բան կարելի է տեսնել նաև հարավային Ավստրալիայի բնիկների ծեսերից մեկում, երբ շրջված ծառ են տնկում իրենց սրբազան հրապարակում, որտեղ կատարում են ամենակարևոր՝ աշխարհի սկզբին վերաբերող ծեսերը: Ավստրալիայի այլ վայրերում, օրինակ՝ անապատում արանդա ցեղի աբորիգեններն օգտագործում են սյուն հիշեցնող սրբազան մի ձող, որն ասես տիեզերական առանցք լինի և որն առասպելներում մրցակցության ձևով իրարից խլում են, կանայք՝ տղամարդկանցից, հետո տղամարդիկ՝ կանանցից…

Գրականության ցանկ

1. Жиль Делез, Феликс Гаттари. Ризома. – “Герменея”. Журнал философских переводов. 2009, N 1 (1), с. 141-207.

2. Юлия Кристева. Избранные труды: разрушение поэтики. М., 2004.

3. В. Н. Топоров. Мировое дерево: Универсальные знаковые комплексы. Тт. 1, 2. М., 2010.

4. Клод Леви-Строс. Структура мифов. – В егокн.:Структурная антропология. М., 1983, с. 183-207.

5. James Clifford. The Predicament of Culture: Twentieth Century Ethnography, Literature, and Art. Cambridge, Mass.: Harvard Univ. Press, 1988.

6. James Clifford and George E. Marcus (eds). Writing Culture: The Poetics and Politics of Ethnography. Berkeley, Los Angeles, London: Univ. of California Press, 1986.

7. Michael M. J. Fischer and Stella Grigorian. Six to Eight Characters in Search of Armenian Civil Society amidst the Carnivalization of History. – In: Perilous States: Conversations on Culture, Politics, and Nation. Ed. by E. Marcus. Chicago and London: Univ. of Chicago Press, 1993, pp. 81-130.

8. Жан-Франсуа Лиотар. Состояние постмодерна. СПб.,1998.

9. Хорхе Луис Борхес. Пьер Менар, автор “Дон Кихота”. – Сочинения в трехтомах. Т. 1. М., 1997, с. 314-23.

ERRATA