Հոգեբանորեն մեկնաբանելի մի շարք գործոններ կան, որոնք քիչ հավանական են դարձնում տեւական հանրային բողոքը Հայաստանում եւ հիմք են տալիս վիճարկելու բողոքի շարժումների էմանսիպատոր ու դինամիկ բնույթը: Դրանք, սակայն, ոչ թե բացատրություններ են «ազգային թերության» ոգով, այլ հետագա մտածելու հարցեր:
Մշակույթը՝ որպես վարքը կարգավորող սիմվոլիկ-էքսպրեսիվ դաշտ, շերտավորում ու պատում, «պատիճավորում» է բողոքի շարժումները մի քանի իմաստներով: Դրանք ընթանում են բողոքի տարբեր սուբյեկտների միջեւ հարաբերությունների խնդիրներով եւ ուղեկցվում մշակութային տարբերության դիսկուրսով՝ մենք-նրանք բաժանարարներով, դրանց ռիգիդ ընկալմամբ, այդ թվում՝ քաղաքացիական հասարակություն եւ «հասարակ» հասարակության միջեւ: Այսպիսով՝ շարժման հարաբերությունների դաշտ են տեղափոխվում փակ մշակույթում գերիշխող փոխգործողության սխեմաները ու սահմանափակում համատեղ գործողության ներուժը հենց նրանց մոտ, ովքեր համաձայն չեն իշխող սխեմաներին: Մշակութային շերտավորման մեկ այլ ասպեկտ է բողոքի թեմատիկ շեղումը էթնո-ազգային ուղղությամբ, երբ ներքին անհամաձայնությունների ու խզումների ֆոնին գործարկվում է ընդհանրության զգացում ապահովող քիչ ռեսուրսներից մեկը՝ էթնո-ազգային ապրումները: Մինչ դրանք շարժման մասին խոսակցություններին միացնում ու միացրած են պահում լայն զանգվածներին, նույն հաջողությամբ դրանք նաեւ «անջատում» են շատերին՝ ճնշելով գործողությունն ու քննարկումը: Այդպիսով` շարժման շատ մասնակիցների համար, ինչ-որ պահից սկսած, բողոքի թիրախ՝ վիճարկվող իրավիճակ է դառնում հենց գերիշխող մշակույթը՝ երկրորդական դարձնելով բողոք-պայքարի ելակետային թեման: Պայքարի իրավունք ձեռք բերելը դառնում է լրացուցիչ ջանք մի երկրում, ուր նախաձեռնությունը, պայքարն ու առարկությունը չեն խրախուսվում՝ ի տարբերություն ուսումնասիրված շատ այլ երկրների, ուր չկա նման «դիմադրություն դիմադրությանը»:
Վերանհատական գործոնների քննարկումից բխում է, սակայն, ոչ թե անհատական մակարդակում որեւէ բան անելու ավելորդությունը, այլ հենց կարիքը: Եթե անգամ «մշակույթ փոխելու» հավակնոտ ցանկությունը իրավացի է, դա չի կարող տեղի ունենալ հենց ներկա մշակույթը վատաբանող կամ քարոզչական մեդիա-ազդեցություններով ու մեդիա-կռիվներով: Դա կարող է գործարկել մշակութային դիմադրության գործընթացներ: Անհատը, ում հորդորում ենք փոփոխության մասնակցել, պիտի լինի փոփոխության սուբյեկտ՝ անձ, ով ունի որոշում կայացնելու եւ ընտրության կարողություն, սեփա-կան կյանքի վրա վերահսկողության զգացում կամ դրանք ձեռքբերելու ձգտում, եւ կարող է նաեւ մասնակցել սոցիալ-մշակութային վերամտածումների ու վերափոխումների՝ փոխգործողությունների միջոցով: Թե ինչպես հասնել հանրային արդյունքի բերող «սուբյեկտավորման», առանձին մեծ ձեռնարկ է: Ամփոփման փոխարեն կմեջբերեմ Գեմսոնին, որը արդեն լավագույնս ձեւակերպել է հաղորդակցման խնդիրների, սուբյեկտության պակասի ու փոխակերպման հոգեբանական կողմի առնչությունները շարժումներում։
«Մի հիմնավոր մշակութային թակարդ կա, որում երբեմն հայտնվում են շարժման ակտիվիստները: Նրանք իրենց հիմնական խնդիրը ձեւակերպում են ԶԼՄ-ով սպառողին իրենց ապրանքը գովազդելու պես (…) Համախմբման ենթակա լսարանը պատկերացվում է որպես պոտենցիալ գնորդների ամբողջություն, ում արձագանքը՝ քվեարկության, նվիրատվության, ստորագրության կամ այլ ցուցիչի ձեւով (այս թվարկման մեջ հավանաբար այսօր կլինեին նաեւ առցանց հավանելն ու տարածելը – հեղ.) կնշանավորի հաջող վաճառք: Այս մոտեցումը դրդում է գովազդի ավելի արդյունավետ ռազմավարության փնտրտուքի, որն էլ հանգեցվում է թեժ հուզական կոճակը սեղմող ու ցանկալի արձագանք առաջ բերող գրավիչ սիմվոլների: Թերեւս դժվար չէ առաջ բերել բարոյական վրդովմունք՝ գտնելով ճիշտ լուսանկար կամ խելացի նշանաբան: Թեժ կոճակի մոտեցման խնդիրն այն չէ, որ այն չի աշխատում, այլ որ այն ուղղակիորեն ձախողում է մարդկանց սուբյեկտությունը (agency) մեծացնելու նպատակը: Հավաքական սուբյեկտություն դժվար է խրախուսել՝ պոտենցիալ մասնակիցներին որպես կառավարելի, պասիվ օբյեկտների վերաբերվելով: (…) Փոխարենը դա նպաստավոր հող է, որ հանրության՝ իշխանության հանդեպ եղած համատարած ցինիզմը տարածվի նաեւ այդ գերիշխանությունը վիճարկել փորձողների վրա: Սուբյեկտությունը մեծացնելու համար սիմվոլիկ ռազմավարությունները պիտի ելակետ վերցնեն սուբյեկտության` մարդկանց ներհատուկ զգացումը (…): Անհրաժեշտ են ուղիղ եւ ոչ ԶԼՄ-միջնորդավորված հարաբերություններ» (Gamson 1995: 105-106):
