Մշակութային ժառանգության բազմաթիվ սահմանումներ կան։ Ամեն դեպքում, պետք է երկու բաղադրիչ ի գիտություն ընդունել՝ ինչ է մշակույթն ու ինչ է ժառանգությունը։ Բազմաթիվ եզրույթների գործածումից խուսափելու համար դիրտարկենք «ապրող ժառանգություն» մոտեցումը՝ սերնդեսերունդ փոխանցվող պրակտիկաները, գիտելիքը, հմտությունները, որոնք փոփոխվում են ժամանակի ընթացքում, բայց շարունակում են ապրել, կենսունակ մնալ։ Կենսունակությունն է առաջին ցուցիչը, որ ժառանգությունը կա, եղել է, փոխանցվում, փոփոխվում է և շարունակաբար որոշակի դեր է կատարում համայնքի կյանքում։ Այդ դերը կարող է փոփոխվել՝ նախնական գործառույթից մինչև բոլորովին նոր որևէ երևույթ․ փոփոխությունն անքակտելիորեն կապված է ապրող մշակութային ժառանգության հետ։ Այդ փոփոխության ֆենոմենը պետք է ընդունել․ մշակութային ժառանգությունը սառեցված մի իրավիճակ չէ, և, ընդհակառակը, միայն դրա շարժունակության ու կենսունակության պարագայում է այն առաջացնում խմբայնության, հպարտության, ստեղծարարության և բավարարվածության զգացում։ Այս ձևակերպումներում գուցե առկա է մշակույթի էսենցիալիստական ըմբռնման ռիսկը․ այդ պարագայում հատկանիշների որևէ խումբ բնորոշ է որևէ համայնքին, խմբին, ինքնություններին, սակայն, մշակութային ժառանգության իմաստը հենց այդ խմբային ինքնություններին ընդառաջ գնալն է։

Ո՞ր խմբերի համար է կարևոր մշակութային ժառանգությունը։ Ընդհանրապես, մշակութային ժառանգության մասին խոսակցությունը հանգում է «ներքևից վերև»՝ դեմոկրատական, հորիզոնական մոտեցումներին։ Սակայն, որպեսզի դրանք հնարավոր լինեն, ձևավորվում է միջազգային արբիտրաժ, որը սահմանում է պարտավորություններ՝ մշակութային ժառանգությունը փրկելու համար։ Փրկելու, պահպանության խնդիրը բխում է մարդկության պատմության համար մշակութային նյութական ժառանգության կարևորությունից, սակայն, միջազգային օրակարգը որոշակի պահից գիտակցեց նաև ոչ նյութական ժառանգության՝ մարդկության գոյության ընթացքում կուտակված տարատեսակ գիտելիքի ու պրակտիկաների կարևորությունը։ Այն սահմանվում էր կենսունակությամբ և սերնդեսերունդ փոխանցվելու հատկանիշներով։ Միջազգային օրակարգը կարծես նպատակ ունի ոչ նյութական մշակութային ժառանգության և դրա կրողների միջև կապ պահպանելու։

Հայաստանի կենսունակ ոչ նյութական ժառանգության հաջող օրինակ է թոնրագործությունը․ այս ավանդույթն այսօր գոյություն ունի, սակայն այլևս նույնը չէ, ինչ 19-րդ դարի հասարակության համար։ Սակայն, նույն կավագործության ոլորտում մեծ կարասների պատրաստման արհեստը պահպանման և վերականգնման կարիք ունի, քանի որ ինչ-ինչ պատճառներով կորցրել է կենսունակությունը։ Մշակութային ժառանգությունը ստեղծող համայնքներին, խմբերին ու անհատներին միջազգային օրակարգով տրվում է հատուկ կարևոր, առաջնային դեր, և համարվում է, որ մինչև այս համայնքները չթեքվեն դեպի իրենց ժառանգությունը, վերևից ներքև ուղղված քաղաքականությունը չի կարող արդյունավետ լինել։

2000-ականների սկզբին ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն ընդունեց ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պահպանության մասին կոնվենցիան՝ դրանից բխող պարտավորություններով։ Համայնքների համար ժառանգության դերը պարզելու համար անհրաժեշտ են որոշակի հնարքներ, որոնք պահանջում են հատուկ գիտելիք ու մոտեցումներ։ Ոչ նյութական մշակութային ժառանգությունն ունի հետևյալ ոլորտները՝