Առաջին գիրքը, որ անուն է բերում հեղինակին, «Կամ-կամ» աշխատությունն է: Սա մի հատվածական գործ է, ուր կան և՛ գեղարվեստական ու փիլիսոփայական կտորներ, և՛ աֆորիզմներ, և՛ ամենատարբեր դատողություններ, որի հիմքում այսպիսի մի դատողություն է ընկած՝ կարող է լինել էսթետիկական կյանք, կարող է լինել էթիկական կյանք: Էսթետիկականը նա կապում է անիջական կյանքի հետ, այսինքն ապրում եք այնպես, ինչպես ձեր ներքին մղումներն են, չունեք որևէ զսպող, կարգավորող նորմ, որին պետք է ենթարկվեք: Այդպես ապրում է, օրինակ, երեխան: Էթիկական կյանքում կան բարոյական որոշ նորմաներ, որոնք գալիս են զսպելու էսթետիկական կյանքը:
Իրոնիայով նայել աշխարհին նշանակում է անվտանգության դիստանց ստեղծել քո և աշխարհի միջև, այսինքն դու ոչինչ հանձն չես առնում: Ամեն ինչ խաղի է վերածվում, այսինքն ես կարող եմ բոլոր ձևերը ընդունել, այսօր ես Քրիստոսն եմ, ես անցնում եմ Քրիստոսի ճանապարհը, չափազանց հետաքրքիր է ինձ համար, բոլոր տառապանքների միջով եմ անցնում, վերապրում այդ ամենը, բայց հենց ինձ տանում են խաչելու, ասում եմ՝ կներեք, բայց չմոռանամ ասել, որ ես Քրիստոսը չէի, այսինքն իրոնիկ մոտեցումը հնարավորություն է տալիս ստանձնելու ամենատարբեր դիմակները, բայց երբևիցե հանձն չառնել որևէ բան որպես ձեր սեփական դիրքորոշում:
«Ահուդող» աշխատության մեջ Կերկեգորը վերցնում է երկու առասպել՝ հին հունական և հին կտակարանից: Մեկը Ագամեմնոնն է, որը պետք է զոհաբերեր իր դստերը՝ Իֆիգենիային, մյուսը Աբրահամն է, որը զոհաբերում է իր որդուն՝ Իսահակին: Կերկեգորն ասում է՝ թվում է, թե մոտավորապես նույն բանն է, բայց դրանք սկզբունքորեն տարբեր երևույթներ են: Տեսեք, թե ինչ է պատահել Ագամեմնոնին: Հավաքվել են բոլոր հույները, պետք է գնան պատերազմի, սակայն քամի չկա, աստվածները չեն ուղարկում համընթաց քամիներ, և պատգամախոսն ասում է, որ Ագամեմնոնը պարտավոր է զոհաբերել իր դստերը: Իհարկե, Ագամեմնոնը երջանիկ կլիներ, եթե ինքը ոչ թե իր դստերը զոհաբերելու պետքն ունենար, այլ հենց ինքն իրեն, չէ՞ որ որպես հայր դստերը պետք է ավելի շատ սիրի, քան թե ինքն իրեն: Եվ նա պատրաստ պետք է լիներ ինքն իրեն զոհաբերելու, բայց աստվածների ցանկությունը դա չէ, նրանք պահանջում են, որ զոհաբերի իր միակ դստերը: Եվ նա զոհաբերում է դստերը, դա մեծ ողբերգություն է, նա պետք է լաց լինի, դժգոհի, և բոլորը հասկանում են նրան, և, այո, Ագամեմնոնը մեծ հերոս է, քանի որ հանուն հանրային շահի, հանուն բոլոր հույների նա գնացել է ամենաթանկ բանը զոհաբերելուն: Ագամեմնոնը հասկանալի կերպար է:
Աբրահամին Աստված ասել է, որ դու պետք է զոհաբերես քո միակ որդուն, որպեսզի ես ընդունեմ, որ դու ինձ հավատում ես: Հարց է առաջանում, թե ինչ է տեղի ունենում այստեղ: Կերկեգորն ասում է՝ ենթադրենք, որ Աբրահամը վախեցավ Աստծուց, որովհետև եթե չաներ, Աստված իրեն կպատժեր: Նա ասում է՝ դա չի կարելի ենթադրել, որովհետև եթե մենք այդպես ենթադրենք, ուրեմն Աբրահամը ինչ-որ վախկոտի մեկն է, և հետևաբար այդքան կարևոր ու մեծ դեմք չի, որի մասին արժեր խոսել: Արդյոք նա իր որդուն ավելի քիչ էր սիրում, քան թե ինքն իրեն: Նույնպես հասկանալի է՝ չի կարելի ենթադրել, որովհետև դա էլի բնական եղանակ չի: Արդյոք ելնենք նրանից, որ Աբրահամը գիտեր, որ Աստված թույլ չի տալու այդ զոհաբերումը, չէ որ մենք գիտենք, որ այդ զոհաբերությունը տեղի չի ունեցել, որովհետև վերջին պահին, երբ նա դանակը բարձրացրել է, որպեսզի մորթի միակ որդուն, Աստված հրեշտակ է ուղարկել, որը նրա ձեռքից բռնել է և կանխել: Բայց դա նույնպես չի կարելի ենթադրել, ասում է Կերկեգորը, որովհետև այդ դեպքում մենք պիտի ենթադրենք, որ Աստված և Աբրահամը իրար հետ պայմանավորված թատրոն են խաղում: Ո՞րն է բացատրությունը: Կերկեգորն ասում է՝ խնդիրն այն է, որ Աբրահամի գործողությունները դրսի վրա բացատրելի չեն: Աբրահամը չի կարող լաց լինել, դժգոհել, որովհետև շրջապատը կասեր՝ չանեիր, ինչո՞ւ ես արել, բացատրություն չկա: Նա լռում է, որովհետև ինքն իր մեջ ունի մի ճշմարտություն, և այդ ճշմարտությունը հավատն է: Նա հավատում է Աստծուն: Եվ այդ հավատն այն է, ինչ ներսից հասկանալի է որպես հավատ, դրսից ընկալվում է որպես աբսուրդ: Ահա սա է, որ Կերկեգորը անվանում է էքզիստենցիա՝ ներքին գոյություն:
Ազատությունը միշտ հաղորդակցվող է, Կերկեգորը հիշեցնում է՝ կոմունիում բառը հաղորդությունն է կրոնական իմաստով, գնացիր և հաղորդվեցիր Աստծուն, կոմունիում բառը հենց նույն կոմունիկացիան է, այսինքն դու պետք է բաց լինես, իսկ եթե դուք փակվում եք, դուք դիվային եք, դուք վախենում եք, և այդ դիվայինը՝ փակվածը, նաև անբովանդակ է ու ձանձրալի, այնտեղ անելու բան չկա: Կերկեգորը օրինակ է բերում, որ Մեֆիստոֆելի մասին ասում են, թե երեք հազար տարի քարանձավում փակված նստած մտածել է, թե ինչպես կործանի մարդկությանը, բայց նա երեք հազար տարի ոչինչ չի արել, դա շատ ձանձրալի է, հետաքրքիր չէ: Փոքր Մհերն էլ նրան նման է: Երբ մենք ասում ենք, որ Մհերը գնացել է, մտել Ագռավաքար ու ասել է՝ երբ մասուրը այսքան դառնա, ցորենը այնքան դառնա, ինքը դուրս կգա, բայց եթե դու գնացել ես, մտել ես մի տեղ, որտեղ ոչինչ չի կատարվում, և փակվել ես, այդ ո՞ւմ ուժերով պիտի ցորենն ու մասուրը ուրիշ բան դառնան: Դիվայնությունն ահա այդ փակվածությունն է:
Կերկեգորն ասում է՝ մեղք գործելու մեջ կարևորը այն չէ, որ դուք ընտրություն կատարեցիք չարի և բարու միջև: Խնդիրը կարողանալն է, կամք ունենալն է սեփական ընտրության հիման վրա գործողություն կատարել: Դրախտում պատմություն չկար, մարդկային պատմությունը սկսվում է այն ժամանակ, երբ մարդը ինքն իր կամքի հիման վրա վճիռ է կայացնում, բայց առաջին վճիռը խախտումն էր: Եվ մարդը պատմական է այնքանով, որքանով որ վճիռ է կայացնում:
